1. بلوغ:یکی از بحرانی‏ترین مراحل زندگی انسان رسیدن به سن بلوغ است. مشخصه‏های رفتاری بلوغ روی آوردن به خیالبافی و ایده‏آلهای غیرقابل وصول، گرفتار شک و وسواس شدن، تقلید افراطی، غرابت در رفتار، تکبر و خودپسندی، حساسیت شدید نسبت به انتقاد درباره‏ی خود، بیهوده کاری و هوس بازی و مانند آن است که هر یک از این ویژگیها می‏تواند در رفتار او ایجاد اختلال و مشکل کند و او را تبدیل به موجودی غیر قابل تحمل نماید.
2. تغییرات در جسم و روان:انسان با ورود به سن بلوغ شاهد تغییرات جسمانی مثل تغییرات چشم گیر در ظاهر بدن، شروع ترشحات برخی از غدد داخلی و بیشتر شدن فعالیت برخی دیگر از آن‏ها، افزایش قد، تغییر صدا، پدید آمدن احساس مردانگی در پسران و زنانگی در دختران خواهد شد.
3. حس استقلال‏طلبی:استقلال‏طلبی و برتری‏جویی یکی از مشخصه‏های این دوره است که نوجوان را وادار می‏کند برای نشان دادن شخصیت خود و اثبات خود به دیگران، دست به کارهای بعضا عجیب و غریبی بزند که خود می‏تواند عامل بروز مشکلات فراوانی در رفتار آنان شود.
4. عکس‏العمل اطرافیان:برخورد نامناسب از طرف خانواده و اطرافیان یکی دیگر از عواملی است که می‏تواند ویژگیهای دوره بلوغ را تشدید و حتی تثبیت کند. اگر نوجوان از جانب اطرافیان بدرستی درک نشود و آنان به وضعیت بحرانی او آگاهی کافی نداشته باشد. طبعا عکس العمل مناسبی در برابر او ارائه نمی‏دهند و بحران فکری او را تشدید می‏کنند.
5. لجبازی و مخالفت:یکی از ویژگیهای بارز نوجوان تسلیم نبودن در برابر عقاید دیگران، هر چند حق، و گستاخی زیاد او در برابر بزرگترهاست. معمولاً نوجوانان بر سر مسائلی چون فرم لباس، معاشرت با دوستان، بیرون رفتن از خانه، چگونگی صرف وقت، نوع غذا و مانند آن با والدین و اطرافیان به جر و بحث می‏پردازد لجبازی ابتدا در قالب عیب‏جویی‏های مکرر و انتقادهای دائمی از اطرافیان است. او حتی در مقابل عقائد و افکار قبلی خود دچار تردید می‏شود و به آن‏ها هم انتقاد می‏کند که نمونه بارز آن انتقاد به مذهب و رفتارهای مذهبی است که در بین نوجوانان شایع است. حال با توجه به این ویژگیهای خاص، بهترین و مناسبترین رفتار با نوجوان چیست؟در پاسخ به این سؤال می‏توان به چند مورد مهم اشاره کرد.
1. ملایمت و مهربانی و پرهیز از هر گونه رفتار تلافی جویانه؟علت بسیاری از لجبازیهای و مخالفتهای نوجوان نیاز به استقلال‏طلبی و برتری جویی است. ما باید تا حدودی به آن‏ها اجازه بدهیم که خود را نشان دهند. مخالفت با آن‏ها و توسل به خشونت و لجبازی و شکستن غرور جوانی آنان هیچ نتیجه‏ای جز تلخ کردن زندگی به کام خود و آنان ندارد بلکه او را به مخالفت و لجبازی بیشتر وادار خواهد کرد. اما اگر از همان ابتدا که شروع به لجاجت و عیب‏جویی کرد با او رفتاری مسالمت‏آمیز داشته باشیم و در کج خلقیهای او صبور باشیم و او را در برابر جمع ضایع نکنیم، بلکه گاهی نظرش را تأیید کنیم، در کنترل و تسلط بر او موفق خواهم بود. زیرا برای نفوذ در نوجوان فقط کافی است کاری کنیم که او به ما اعتماد کند زیرا در اینصورت است که لجاجت را کنار می‏گذارد. بنابراین هرگاه نوجوان درباره چیزی اظهار نظر می‏کند، نباید فورا با او مخالفت کرد، بلکه باید به نظرش احترام بگذاریم نه این که به او بی‏اعتنایی کنیم یا این که دائم به او بگوییم «تو هیچ نمی‏فهمی»، «تو را چه به این حرفها» «اول برو خودت را درست کن» و از این قبیل حرفها که باعث دلسردی نوجوان می‏شود.
2. پرهیز از عیب‏جویی و انتقاد زیاد:نوجوان به دلیل ویژگی‏های خاص زمان بلوغ، معمولاً کمتر تسلیم افکار بزرگترها می‏شود، زیرا به نظر او افکار آنان قدیمی و کهنه است و باید عوض شود، به این دلیل طبیعی است که از انتقادگریزان باشد و حاضر نباشد کسی از او و افکارش خرده بگیرد، بلکه او می‏خواهد دیگران نیز هم فکر او باشند و او را تایید کنند. بنابراین انتقاد کردن از نوجوان و زیر سؤال بردن او نتیجه‏ای جزء لجاجت و تعصب ندارد و باعث می‏شود فاصله او با اطرافیان بیشتر شود.
3. روشن کردن سوء تفاهم‏ها:بسیاری از اختلافات بین نوجوان و خانواده بخاطر عدم برداشت یکسان از جریانات زندگی است. با کمی دقت می‏توان علت ناسازگاری آنان را تشخیص دهد. مسلما ما اگر با نرمی و سادگی به توضیح جریانات و رفع سوء تفاهمات بپردازیم اختلاف حل خواهد شد.
بنابراین نوجوانی دوره‏ی بسیار حساسی است که از آن به بحران تعبیر شده و اگر صبر و حوصله و تحمل بزرگترها کم باشد می‏توان مشکل آفرین باشد اما اگر با روشی صحیح با آن برخورد شود نه تنها مشکلی به وجود نمی‏آید بلکه باعث رشد فکری و شخصیتی وی می‏شود. اگر در روایات اسلامی مکررا توصیه شده که با جوانان و نوجوانان مانند مشاور رفتار کنید به این معناست که به نظرات آن‏ها احترام بگذارید و ضمن تایید بسیاری از آن‏ها با تذکر دوستانه و عالمانه به اصلاح آن‏ها بپردازید. خواهر محترم شما نیز در مورد رفتارهای خاصی برادرتان باید از اصول بالا تبعیت کنید یعنی بدانید که او هرگز نصیحت‏پذیر نیست و نه تنها از اعتراض شما و تذکر شما متنبه نمی‏شود بلکه از این که شما را ناراحت کند و بخاطر مورد پذیرش قرار نگرفتنش از شما انتقام بگیرد، لذت می‏برد. پس هرگز با او درگیر نشوید و با کارهایش مخالفت نکنید و بلکه همیشه نشان دهید که او را دوست می‏دارید. شاید بگویید این کار را کرده‏ام و فایده‏ای نداشته است ولی ما به شما می‏گوییم باید استقامت کنید و آنقدر رفتار خوب و مسالمت‏آمیز خود را ادامه دهید تا او مطمئن شود که شما واقعا او را دوست دارید و کارهای شما صرف ظاهر سازی نیست. در مورد غیبت کردن‏های او هم ناراحت نباشید زیرا شنونده غیبت در صورتی که قلبا به غیبت کردن طرف مقابل راضی باشد در گناه او شریک است. همچنین اگر نظر خاصی در مسائل سیاسی دارد یا انتقادهایی به نظام و دولت و امثال آن دارد شما هرگز موضع دفاعی به خود نگیرید. بلکه حتی گاهی تایید کنید زیرا اگر بخواهید در دیگران نفوذ داشته باشید رمز آن پذیرش بعضی از افکار آنان است که مطابق حق است. مواظب باشید هرگز به او برچسب بی‏دینی، جهنمی، و امثال آن نزنید زیرا سبب می‏شود بطور کلی از دین و مذهب رویگردان شود. شما بحمدالله خودتان دختر با ایمان و معتقدی هستید و خوب می‏دانید که پیامبر اسلام با چه مردمی روبرو بود و چگونه آن‏ها را به اسلام و خدا دعوت کرد. اگر ایشان لجاجت و تندی و بد دهنی و بی‏احترامی و خشونت به خرج می‏داد یا با آنان قهر می‏کرد هیچ کسی جذب او نمی‏شد. ما هم باید در مقابل افراد ناآگاه اینطور باشیم. بنابراین بهترین کار برای شما این است که با اخلاق خوب و با تحمل و صبر و با سکوت و گذشت زمینه اصلاح رفتار برادرتان را فراهم کنید و حتی اگر هم هیچ تغییری در رفتار او ندیدید باید استقامت کنید و صبور باشید که با این کار ثواب بسیار بزرگی نصیبتان شده است و نه تنها نمازها و روزهایتان اشکال ندارد بلکه به خدا بسیار نزدیک‏تر می‏شوید زیرا در روایات آمده که اگر کسی یک نفر را هدایت کند اجر و پاداشی بیشتر از تمام آن چه خورشید بر آن می‏تابد نصیبش خواهد شد. اما در مقابل اگر برخوردهای شما باعث لجاجت بیشتر او شود و او را بدتر کند نه تنها شما نیز مسئول هستید بلکه به گناه بزرگ قطع رحم نیز ممکن است مبتلا شوید.